1) به پشت فرش ماشینی و دستباف نگاه کنید
یکی از بهترین روش‌ها برای اینکه بتوانید تفاوت بین فرش ماشینی و فرش دستباف را تشخیص دهید، نگاه کردن به پشت فرش است. در قالی بافته شده با دست، گره‌ها کمی ناهموار هستند و یکنواختی کاملی ندارند؛ برخی گره‌ها ممکن است بزرگتر باشند و برخی دیگر ممکن است کوچکتر باشند.
البته جای تعجب نیست، زیرا این یک فرآیند کاملا دستی است و بافندگان به وسیله‌ی دست، هر گره را در فونداسیون فرش قرار داده‌اند و این امر منجر به ناهمواری و غیر یکنواختی گره‌ها می‌گردد؛ از طرف دیگر به دلیل اینکه فرش ماشینی توسط دستگاه‌های تمام اتوماتیک بافته می‌شود، به طور معمول پشت این فرش‌ها هموار و یکنواخت است.
پشت فرش ماشینی هموار و یکنواخت است.
پشت فرش دستباف غیر یکنواخت و ناهموار است.
2) به ریشه‌های فرش دستباف و ماشینی نگاه کنید:
راه دیگری برای تعیین اینکه یک قالیچه، دستباف یا ماشینی است، نگاه کردن به ریشه‌ی آن فرش است. همانطور که در عکس مشاهده می‌کنید، ریشه‌ها در فرش ماشینی، به آن دوخته شده است و در واقع جزیی از قالی نیست؛ اما ریشه‌ها در فرش دستباف در امتداد فونداسیون قالی است که به طور کلی از رشته‌های تار تشکیل می‌شود و جزیی از خود فرش می‌باشد.
در فرش ماشینی ریشه‌ها به انتهای قالی دوخته می‌شوند.
در فرش دستباف ریشه‌ها انتهای نخ تار هستند.
3) به لبه یا کناره‌ی فرش نگاه کنید:
در واقع کناره‌ی فرش در قالی‌های دستباف، رشته‌های پود هستند که در لبه‌ی بیرونی قالی پیچیده می‌شوند و یکدیگر را نگه می‌دارند. معمولا از کناره یا طره‌ی فرش برای تشخیص مبدا یا اصلیت آن قالی نیز استفاده می‌شود، زیرا بافندگان هر منطقه‌ای روش‌ها و سبک‌های متفاوتی برای پایان دادن این کناره‌های قالی دارند.
در فرش دستباف، لبه‌ها با دست کوک می‌خورند و از اینرو ممکن است کاملا مستقیم نباشند و قدری ناهموار باشند ولی کناره‌ها در فرش ماشینی به وسیله‌ی دستگاه دوردوزی می‌شوند و معمولا یکنواخت و هموار دیده می‌شوند.
لبه یا کناره‌ی فرش ماشینی هموار است.
لبه یا کناره‌ی فرش دستباف ناهموار است.
4) به اندازه و الگو یا طرح فرش دقت کنید:
شکل و اندازه‌ی فرش ماشینی و همچنین الگوی آن به طور کلی بسیار دقیق است و طراحی آن به طور معمول از یک طرف به سمت دیگر بازتاب می‌شود و به ندرت تناقضی در طرح قالی ماشینی وجود دارد.
اما در مقابل ممکن است که در فرش دستباف یک تقارن دقیق وجود نداشته باشد، حتی ممکن است که بافنده‌ی قالی دستباف بدون استفاده از یک طرح و بر اساس حافظه‌ی خود آن فرش را بافته باشد.
فرش ماشینی
فرش دستباف
سایر تفاوت‌های فرش ماشینی و فرش دستباف
فرش ماشینی:
فرش‌های ماشینی توسط ماشین آلات بزرگ برقی که به وسیله‌ی کامپیوترها کنترل می‌شوند، به صورت اتوماتیک و بسیار سریع بافته می‌شوند. استفاده از الیاف مصنوعی در این نوع از فرش‌ها بسیار متداول است و بیشتر از الیاف مصنوعی نظیر پلی پروپیلن، نایلون، پلی استر، اکریلیک و ابریشم مصنوعی تولید می‌شوند.
فرش ماشینی هزینه‌ی بسیار کمتری نسبت به فرش دستباف دارد و عمر آن بسته به کیفیت و نوع الیاف به کار رفته نهایتا تا 20 سال یا کمتر طول می‌کشد. البته فرش ماشینی پشمی اگر به خوبی نگهداری شود تا چند دهه هم می‌تواند عمر کند. قالی‌های ماشینی به طور کلی هیچ ارزشی برای کلکسیونرها ندارند.
فرش دستباف:
فرش‌های دستباف بر روی یک دستگاه قالی (دار قالی) شبیه به عکس زیر، با دست گره زده و بافته می‌شوند. فرش بافته شده با دست، یک هنر بسیار قدیمی می‌باشد که شایسته‌ی تحسین است! اندازه‌ی دار قالی به اندازه‌ی قالی بستگی دارد و بافت آن از پایین به بالا انجام می‌شود. بافندگان قالی، گره را در فنداسیون فرش می‌زنند و اینچنین نخ خاب قالی تشکیل می‌شود. این عمل بسیار خسته کننده و وقت گیر است.
مدت زمان تولید یک فرش دستباف، به اندازه و ریزه کاری‌های آن طرح بستگی دارد و بافت یک فرش 12 متری با کیفیت بالا، بیش از یکسال طول می‌کشد. امیدوارم درک کرده باشید که چرا یک قالی بافته شده با دست اینقدر گران است.
قالی دستباف معمولا با الیافی نظیر پشم، ابریشم، پنبه، کنف و دیگر الیاف طبیعی تولید می‌شود. ابریشم گاهی اوقات در قالی‌های پشمی برای برجسته سازی طرح و همچنین بهبود و زیبایی قالی به کار می‌رود. فرش دستباف با کیفیت بالا، اگر به خوبی نگهداری شود، می‌تواند چندین نسل دست به دست شود.
در واقع فرش‌های ایرانی دستباف، خوراک کلکسیونرها در تمام دنیا به خصوص آمریکا می‌باشد. کیفیت این قالی‌ها به عوامل متعددی از جمله تعداد گره، رنگ‌های به کار رفته و کیفیت نخ‌ها بستگی دارد.
امروزه فرش‌های ماشینی اصطلاحا دستباگونه و با تراکم بالا، در بازار به فراوانی یافت می‌شود و کسانی که توانایی خرید فرش دستباف را ندارند به سراغ فرش ماشینی دستباف گونه می‌روند.
در نهایت این نکته را باید ذکر کرد که قالی‌های دستباف جعلی بسیاری وجود دارند که تشخیص آن حتی برای متخصصان این امر هم سخت است؛ پس اگر قصد خرید یک فرش دستباف اصیل داشتید حتما با یک شخص خبره مشورت کنید.
